Balıkesir-Manisa arasındaki Akhisar’ın kuzeyinden, doğuya bir yol sapar. Bunu takip ederek dağa çıkar, çam ormanları arasından döne kıvrıla geçer, 50 km sonra Gördes’e varırsınız…
Fakat bu gördüğünüz, sizin aradığınız yer değildir… Çünkü tarihlere geçmiş olan Gördes; üzerinde bu kasabanın kurulu bulunduğu Kepez (Tekke) Dağı’nın doğu yamaçlarında kalıntıları bulunan (Eskişeer) yani Eski Gördes’tir…
Gördes adının; buraya ilk yerleşen göçebelerden “Kör dost” isimli dervişten kaldığını anlatıyor halk. Bizden 366 yıl önce buradan geçmiş olan Evliya Çelebi de bahsediyor Gördes’ten.
1835 yılına ait bir belgeye göre 32 (küçük) mahallesi olan Gördes ve köylerinde 35 bin insan yaşadığı kayıtlıdır… Arnavut kaldırımı döşeli (yokuş ve merdivenli) sokaklarının kenarları yüksek, ortaları çukurdur. Yağmur suları ortadan akar… Bu sokakların altında ise Romalılar zamanından kalma öyle bir kanalizasyon sistemi vardır ki; şimdiki gibi boru değil örme sistemiyle yapılmıştır ve içinden bir koyun rahatlıkla geçebilir…
Devran döner, burada yaşayan Rumların eline fırsat geçer: 1920 yılındaki Yunan işgalinde dağa kaçan halkın evlerindeki zenginliği öyle bir yağmalarlar, binaları yakar yıkarlar, cami minarelerini top mermilerine hedef ederler ki; kendi yaptıklarından kendileri korkup Yunan ordusuyla birlikte kaçar giderler!
Halk şehre indiğinde bakar ki, dağa çıkarken üzerlerinde olandan başka hiçbir şeyleri kalmamış! (1921) Her şey yanmış yok olmuş!.. Üstelik o yıllarda devletin de yardıma gücü yoktur… Feci bir yoksulluk başlar şehirde; enkaz ve harabeler içinde yaşarlar. Evlerini onarmaya bile ancak sekiz on sene sonra başlayabilirler. Haliyle ne yolları ne kanalları tamir etmeleri mümkün olmaz… Bakılamadığı için kanallar tıkanıp bozulunca, şehrin altındaki toprak gevşer ve 23 Ocak 1940 tarihinde şiddetli bir toprak kayması olur Gördes’te. Duvarlar biri birinden uzaklaşır ve heyelan yıllarca devam eder…
1948 yılında şehrin şimdiki yerine (dağın üzerine) inşası ve nakli başlar ve bu iş 10-15 yıl sürer… Eski Gördes’in 5 mahallesi, 7 camisi, 5 hamamının benzerleri, aynı planda yukarıya da yapılır…
Eski Gördes’i bekleyenler, mezarlardakiler şimdi! Sessiz sokaklar, binlerce yılın hatırasını haykırıyor şimdi. Rüzgâr ise çok ötelerden geliyor gibi…
…..
Not: Bu yazının bütün hali ve Eski Gördes’te çekilmiş fotoğraflardan 17 tanesi, Türkiye Çocuk Dergisi’nin Kasım sayısındaki “Seyyah-ı fakir Muammer Çelebi” sayfalarında…
Stop
Muammer Erkul
11 Kasım 2007 Pazar