Sosyal Güvenlik Mevzuatımıza göre SSK ve Bağ-Kur’lular açısından emekli
olabilmenin çeşitli şartları vardır. Emeklilik konusu yaş şartı, gün sayısı
şartı, hizmet süresi şartı gibi şartlara bağlıdır. Bu şartları sağlamak için
sosyal güvenlik mevzuatımızda çeşitli hizmet borçlanması yöntemleri
bulunmaktadır. Prim ödeme gün sayısı açısından sigortalının durumuna göre
avantaj sağlayacak yöntemleri değerlendirelim:
Hizmet Sürenizin Son 3,5 Yılı Önemli
Şu an yürürlükte olan emeklilikle ilgili mevzuat hükümlerine bakıldığında
SSK kapsamında emeklilik, Bağ-Kur’a göre daha erken olabilmekte. Ancak SSK
kapsamında mı yoksa Bağ-Kur kapsamında mı emekli olacağınız hizmetinizin son
3,5 yılının (1260 gün) hangisinde geçtiğine bağlıdır. Yani hizmet sürenizin
son 1260 gününü SSK’lı olarak geçirdiyseniz SSK’dan emekli olabilirsiniz.
Aksi takdirde hizmet sürenizin son 7 yılının en fazla kısmı hangi mevzuata
göre ödendiğine bakılır eğer en fazla süre Bağ-Kur’lu olarak geçmişse
Bağ-Kur emeklilik mevzuatı hükümlerine tabi tutulursunuz. Örneğin
Bağ-Kur’dan yaşlılık aylığı alabilmek için bilfiil 25 yıl (7000 gün) prim
ödeme zorunluluğu bulunmaktayken, SSK’da sigortalılık başlangıç tarihine
göre değişen basamaklar şeklinde 5000 gün ile 7000 gün arasında
değişmektedir.
Yurtdışı Hizmet Borçlanması
Türk vatandaşı olan erkekler yurtdışında geçen çalışma sürelerinin, kadınlar
ise hem çalışma sürelerinin hem de ev hanımı olarak geçen sürelerinin
tamamını borçlanma yolu ile Türkiye’de çalışılmış gibi sayılmasını
sağlayabilirler. Ayrıca Türkiye’de çalışma süreleri varsa bu sürelerle
birleştirerek emekli aylığına hak kazanabilirler. Dolayısıyla yurtdışında
bulunmuş olan vatandaşlarımızın bu şekilde borçlanarak hizmet satın alabilme
ve emekli olabilme imkanları bulunmaktadır.
Erkeklere İlişkin Askerlik Borçlanması
Yazımızın ilk kısımlarında emekliliğin gün sayısı, sigortalılık süresi ve
yaş şartına bağlı olduğunu söylemiştik. Sosyal Güvenlik Mevzuatımızda
Askerlik Borçlanması adında bir borçlanma şekli var. Bu yönteme göre 5510
sayılı Kanun’un 41. Maddesinin tanıdığı imkanlar dahilinde muvazzaf ve
ihtiyat askerlikte er ve 01.01.1950 tarihinden sonra yedek subay okulunda
öğrenci olarak geçirilen sürelerin borçlanılması mümkündür. Ayrıca SSK
kapsamında sigortalılığı olanların sigortası askerlikten sonra başlamış ise,
sigortalılık başlangıç tarihi de askerlik süresi kadar geri götürüleceğinden
SSK kapsamında hem gün sayısı avantajı hem de daha erken emekli olabilme
avantajı sağlamaktadır.
Kadınlara İlişkin Doğum Borçlanması
Doğum yaptığı için işsiz kalan kadın sigortalıların çalışmadıkları ve prim
yatırmadıkları süreleri borçlanma imkanı bulunmaktadır. Gerekli şartları
taşıyan ancak yeterli gün sayıları olmayan kadınlar borçlanarak prim gün
sayısı elde ederek emeklilik hakkına kavuşabilmektedirler. Anneler
kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile en
fazla iki kez doğum yaptıkları tarihten sonra geçen en fazla 2 yıllık
süreyi borçlanabilmektedirler. Borçlanılacak sürede sigortalarının olmaması
ve çocuklarının yaşaması şartı bulunmaktadır. Dolayısıyla koşulları
sağlayan anne her çocuk için 2 yıl olmak üzere iki çocuk için 4 yıl
borçlanabilecektir. Böylece gün sayısı koşulu ve emeklilik yaşı açısından
avantaj sağlanmış olacaktır.
Yukarıda yazdığımız çeşitli borçlanma yöntemlerinin her biri ayrı bir makale
ve kitap konusu olabilecek kadar farklı detayları vardır. Genel hatlarıyla
emekliliğe faydası olabilecek ve prim gün sayısı kazandırabilecek
yöntemleri ele aldık.
Bunların dışında kalan borçlanma yöntemleri ise şunlardır:
· Doktorların sigortasız geçen tıpta uzmanlık sürelerinin ve fahri
asistanlıkta geçen sürelerinin borçlanması
· Avukatların staj sürelerinin borçlanması
· Tutuklulukta ve gözaltında geçen sürelerin borçlanması
· Grev ve lokavtta geçen sürelerin borçlanması
· Seçimler nedeniyle istifa edenlerin boşta geçen sürelerinin
borçlanması
Sigortalıların kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları
ve talep tarihinde prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında
olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32’si üzerinden
hesaplanacak primlerini ödemeleri şartı ile borçlanarak, borçlandıkları
süreleri sigortalılıklarına sayılır. Şu an yürürlükte olan asgari ücret
düzeyinde borçlanma tutarı günlük 8,50.-Türk Lirası tutarındadır.
Yukarıdaki yöntemlere göre borçlanma talebinde bulunan sigortalılara kurum
tarafından tebliğ edilen borç tutarının tebliğ tarihinden bir ay
içerisinde ödenmesi zorunludur. Kurumun anlaşmalı olduğu bankalara bir ay
içerisinde ödenmeyen borçlanmalar geçersiz sayılacaktır. Sigortalıların
durumlarını iyi analiz ederek kendilerine uygun olan ve avantaj sağlayan
borçlanma yöntemini tercih etmesi gerekmektedir.
Cihat ERTÜRK
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir